Bakteriler

Monera aleminde yer alan prokaryot (çekirdeksiz) canlılardır. Toprağın derinliklerinde,atmosferin üst katlarında,donmuş topraklar içinde küçük su birikintilerinde ve her türlü çevre şartlarına uygun olarak bakteri ya da sporları bulunur. Bakteri hücresinin etrafını çeviren iki tip örtü vardır. İçte hücre zarı (plazma zarı),dışta ise hücre duvarı bulunur.Yapısında,protein,yağ ve karbonhidrat bulunur. Çok sayıda bakteride hücre duvarına ek olarak polisakkaritlerden oluşan bir kapsül bulunur. Oksijenli solunum yapan bakterilerde mezozom denilen,mitokondri'ye benzeyen kıvrımlar görülür.Solunum enzimleri, mezozom zarlarında ve sitoplazmada dağınık halde bulunur.Birçok bakteride kamçı bulunur.Kamçılarıyla sıvı ortamda rahat hareket ederler.Bakteri hücresinde, DNA,RNA,sitoplazma ve ribozom bulunur.Ribozomun dışında hiç bir organelleri bulunmaz.Bacillaceae familyasına giren bakteriler besin yokluğu,kuraklık,aşırı miktarda metabolik ürün birikmesi vb.şartlarda endospor oluştururlar.Bakteri sporları yıl hatta yüzyıl boyunca canlı kalabilirler.Bu nedenle en dayanıklı canlı formu olarak bilinirler.


Bakterilerin sınıflandırılması:
Gram boyasına göre:
a) Gram (+) pozitif bakteriler
b) Gram (-) negatif bakteriler
Oksijen ihtiyacına göre:
a) Aerob bakteriler: Oksijenli ortamda yaşayan bakterilerdir.
b) Anaerob bakteriler: Oksijensiz ortamda yaşayan bakterilerdir.
c) Fakültatif bakteriler: Oksijenin hem varlığında hem de yokluğunda yaşayabilen bakterilerdir.
d) Mikroaerofil bakteriler: Bunlar az oksijenli ortamda yaşayabilen bakterilerdir.Beslenme Şekillerine Göre:Ototrof bakteriler: Enzim sistemleri gelişmiş olan canlılardır.Kullandıkları enerji kaynağına göre iki grupta incelenirler.Organik madde sentezi için gerekli enerjiyi ışıktan sağlayanlara fotoototrof veya fotosentetik bakteriler denir.Bu bakterilerin tamamen sitoplazmaya dağılmış olan ve bakteriyoklorofil adı verilen pigmentleri vardır.Bu pigmentler yeşil bitkilerdeki klorofil moleküllerinden biraz farklıdır.H2,NH3,H2,Fe+2 gibi inorganik maddeleri oksitleyerek elde eder.Bu tür bakterilere kemoototrof veya kemosentetik bakteriler denir.

Heterotrof Bakteriler: Bu bakteriler,inorganik maddelerden organik madde sentezleyemezler.Dış ortamdan hazır besin alırlar.Bitki ve hayvan artıklarındaki veya ölülerindeki karmaşık organik molekülleri basit organik moleküllere parçalayarak onların çürümelerine yol açan bakterileresaprofit (çürükçül) bakteriler denir. Çürükçül bakterilerin tüm canlılar için önemi şöyle özetlenebilir:
*Doğadaki madde dönüşümünü sağlarlar.
*Bazı zehirli maddelerin (NH3 gibi),kullanışlı zehirsiz maddelere döüşmesine yardımcı olurlar.
*Organik artıkları (insan,hayvan artıkları gibi)inorganik maddelere dönüştürerek çevre kirliliğini önlerler.
*Organik maddeyi başka organik maddelere dönüştürürler.Örneğin; sütün yoğurda veya peynire dönüşmesini sağlar.Bazı bakterilerin sindirim enzimleri yoktur.Bu nedenle sindirilmiş ve hücre zarından geçebilen glikoz,aminoasit gibi maddeleri diğer canlı organizmalardan hazır olarak alırlar.Bu bakteriler parazit bakteriler denir.Parazit bakterilerden bazıları hastalık yapar. Bunlara patojen bakteriler denir.

Bakterilerde Üreme: Bakterilerin çoğalması hem eşeyli hem de eşeysiz üreme yoluyla olur.
Eşeysiz Üreme: DNA kendisini eşler,yeni oluşan DNA'lar ayrılırken,aynı anda hücrenin kendisi de ikiye bölünür.Ortaya çıkan yeni bakterilerin kalıtsal yapıları aynıdır.Böylece temel özelliklerin sürekliliği sağlanır.Ortamda yeterli besin maddesi varsa 6 saatte,bir bakteriden 250.000 bakteri hücresi oluşur.Fakat bu artış sürekli değildir.Çünkü bakteriler çok geçmeden ortamdaki besin maddelerini tüketirler.Bu süre içerisinde metabolizma sonucu oluşan artık maddelerin birikmesi bakterilerin ölümüne sebep olurlar.Böylece üreme sınırlanır.
Eşeyli Üreme: Bakterilerin eşeyli üremesi konjugasyon (kavuşma) yoluyla gerçekleşir.Aynı türden olan iki bakteri yan yana gelerek sitoplazmik köprü oluşturur.Bu köprü yardımıyla DNA aktarımı olur.Kalıtsal maddeyi veren erkek,alan hücre ise dişi olarak kabul edilir.Oluşan yeni bireyler arasında kalıtsal farklılık görülür.

Bakteride konjugasyon
Bakterilerde,konjugasyondan başka genetik çeşitliliği arttıran diğer bazı olaylar şunlardır:a) Transformasyon: Aynı tür bakteriler arasında görülür.Bir bakterinin ölüm veya ayrışma sonucu ortama verdiği DNA'nın,fagositozla başka bir bakteriye alınıp kendi kromozom ve DNA'sına eklenmesidir.b)Transdüksiyon: Bakteriyofajın kendine ait veya bakteriye ait DNA'yı başka konukçu bir bakteriye taşımasıdır.c)Mutasyon: DNA'da meydana gelen ani değişmelere denir.DNA molekülünün bir nükleotidinin değişmesiyle oluşan mutasyona nokta mutasyon denir.